Haz?rlayan: Doç. Dr. Rü?tü Güner Ankara Üniversitesi T?p Fakültesi Spor Hekimli?i Anabilim Dal? guner@dialup.ankara.edu.tr
Doping Nedir? Sporcunun kar??la?ma s?ras?nda zihinsel ve/veya fiziksel performans?n? art?rmak amac? ile yasaklanm?? baz? maddeleri ve yöntemleri kullanmas?d?r. Sporcu iyi antrenman, düzenli bir beslenme program? ve psikolojik motivasyonla en uygun performans düzeyine ula?maya çal???r. Bu düzey sporcunun fiziksel yap?s? ile fizyolojik kapasitesinin ula?abildi?i en üst düzeydir. Doping madde ve yöntemlerinin kullan?m?yla kazan?lan bu düzeyin üzerine ç?k?lmas? hedeflenmektedir. Sportif performans? art?rmak amac?yla kullan?lan tüm maddeler doping midir? Sporcular?n sportif performans? art?rmak amac?yla kulland?klar? protein, aminoasit tablet ve tozlar? yasakl? madde içermiyorlarsa doping olarak kabul edilmez.. Protein, aminoasit gibi maddelerin vücutta eksiklikleri görüldü?ünde sporcunun performans düzeyinde dü?ü? meydana gelir. Bu maddeler d??ar?dan yerine konarak sporcunun en uygun performans düzeyine ula?mas? sa?lan?r. Ancak bu maddeler çok yüksek dozlarda kullan?lsalar dahi sportif performans? antrenmanlarla kazan?lan en uygun performans düzeyinin üzerine ç?karamaz.
Vitaminler doping midir? Vitaminler sporcular taraf?ndan en çok kullan?lan maddelerdendir. Enerjinin ana kaynaklar? de?ildir. Karbonhidrat ve ya?lardan enerji olu?umuna yard?mc? olurlar. Eksikliklerinde sportif performans azalabilir. Çe?itli besinlerden olu?mu? diyet, yeterli s?v? ve artan kalori gereksinimini kar??layacak besin al?m?, vitamin ve mineral gereksinimini de kar??lamaktad?r. Besinlerle al?nan vitaminlerde yetersizlik sözkonusu ise, al?nan ek vitamin tabletleri ile azalan sportif performans normal düzeye ç?kar?labilir. Hiçbir vitamin preparat?, sportif performans? antrenmanlarla kazan?lan en uygun düzeyin üzerine ç?karmaz. Vitamin eksikli?inin performans? bozuyor olmas?, vitamin yüklemenin performans? art?raca?? anlam?na gelmez. Yüksek dozlarda vitamin vücutta vitamin olarak de?il toksik (zehirli) madde olarak etki gösterir. Vitaminlerin çok güvenli olduklar? dü?ünülür ancak her y?l A, B, C ve E vitamini zehirlenmesi nedeniyle binlerce vaka hastanelere ba?vurmaktad?r.
?laçlar?n doping maddesi içerip içermedi?i nas?l bilinebilir? Uluslararas? Olimpiyat Komitesi her y?l?n ilk aylar?nda hangi maddelerin ve yöntemlerin yasakl? kapsam?na girdi?ini bildiren bir doping listesi yay?nlamaktad?r. Genellikle bir önceki y?l?n listesine eklemeler veya ç?karmalar yap?lan bu listeler ilgili Federasyonlara gönderilir. Sporcular kullanacaklar? ilaçlar?n yasakl? listesine girip girmedi?ini bir hekime dan??arak ö?renmek zorundad?rlar. Listede yer alan yasakl? maddeleri kulland??? saptanan sporcular dopingli say?larak ceza al?rlar. Hangi Madde ve yöntemler doping kabul edilir? Yasakl? Maddeler, yasakl? yöntemler ve kullan?m? k?s?tl? maddelerin listeleri Uluslararas? Olimpiyat Komitesinin her y?l?n ilk aylar?nda yay?nlad??? doping listeleri temel al?narak haz?rlanmaktad?r. S?n?flama 1-YASAKLI MADDELER <BLOCKQUOTE>A- Uyar?c?lar B- Narkotik analjezikler C- Anabolik ajanlar D- ?drar söktürücüler E- Maskeleyici ajanlar F- Peptid hormon ve analoglar?</BLOCKQUOTE>2- YASAKLI YÖNTEMLER <BLOCKQUOTE>A- Kan dopingi B- Yapay oksijen ta??y?c?lar? ve plazma geni?leticileri kullan?m? B- Farmakolojik, kimyasal ve fiziksel i?lemler</BLOCKQUOTE>3- KULLANIMI KISITLI MADDELER <BLOCKQUOTE>A- Alkol B- Kannabinoidler C- Lokal anestetikler D- Kortikosteroidler E- Beta bloke ediciler</BLOCKQUOTE>Doping neden yasaklanm??t?r? Doping hem haks?z rekabete zemin haz?rlamas?, “Fair play” anlay???na uymamas? nedeniyle spor eti?ine ayk?r?d?r, hem de sporcu sa?l???n? k?sa ve uzun süreli olarak bozar ve hatta olas? ölüm risklerinin olu?mas?na neden olur. Bu nedenlerle doping Uluslararas? Olimpiyat Komitesi (IOC), FIFA, UEFA, FIBA, IAAF gibi uluslararas? spor organizasyonlar? taraf?ndan yasaklanmaktad?r. Doping maddelerinin zararlar? nelerdir? Doping maddelerinin hemen hepsi vücutta k?sa ya da uzun süreli yan etkilere neden olurlar. Özellikle sporcular taraf?ndan en çok kullan?lan erkeklik hormonu benzeri maddelerin kalp krizi, iyi ve kötü huylu tümör olu?umu, karaci?er fonksiyon bozuklu?u, k?s?rl?k gibi rahats?zl?klara neden oldu?u bilinmektedir. Bu maddeleri kullanan sporculardan baz?lar?n?n, sportif ya?amlar? s?ras?nda ya da sporu b?rakt?ktan sonra bu maddelerin kullan?m? nedeniyle olu?an hastal?klar yüzünden öldü?ü bilinmektedir. Sonraki Bölüm > Doping Kontrolü
Muhtesim Admin
Ruh HaLi : Hangi ülkedensiniz : Mesaj Sayısı : 4379 Nerden : istanbul Teşekkür Sayısı : 10146 Kayıt tarihi : 30/10/08
Konu: Geri: DOPİNG NEDİR Paz Ara. 28, 2008 8:54 am
Doping Kontrolleri
Haz?rlayan: Doç. Dr. Rü?tü Güner Ankara Üniversitesi T?p Fakültesi Spor Hekimli?i Anabilim Dal? guner@dialup.ankara.edu.tr
Sporcunun doping yapt??? nas?l saptan?r? Doping kontrol analizleri halen daha çok idrar örneklerinde yap?lmaktad?r. Yak?n bir gelecekte doping kontrol analizlerinin daha geçerli ve kesin sonuç vermesi için, idrar örnekleri yerine kan örneklerinin al?nmas? ve bu i?lemin yayg?nla?mas? planlanmaktad?r. 1968 y?l?ndan bu yana doping maddelerini vücut s?v?lar?nda saptamaya çal??an laboratuvarlar yo?un ?ekilde çal??malar?n? sürdürmektedirler. Doping kontrol laboratuvarlar?n?n sonuçlar?n?n geçerli olabilmesi için her y?l Uluslararas? Olimpiyat Komitesi taraf?ndan kontrollerinin yap?larak onaylanmalar? (akredite edilmeleri) gereklidir. Onaylanmam?? laboratuvarlardan al?nan doping kontrol analiz sonuçlar?yla sporculara ceza vermek yasal sorunlara neden olmaktad?r. Bu nedenle doping kontrol örnekleri, onaylanm?? laboratuvarlarda analiz edilmektedir. Günümüzde say?lar? zaman içinde de?i?mekle birlikte akredite edilmi? otuza yak?n doping kontrol laboratuvar? bulunmaktad?r. Ülkemizde Doping Kontrol Laboratuvar? var m?d?r? Ankara’da Hacettepe Üniversitesi Eczac?l?k Fakültesi bünyesinde 1989 y?l?nda kurulmu? bir doping kontrol laboratuvar? bulunmaktad?r. Laboratuvar halen Uluslararas? Olimpiyat Komitesi taraf?ndan onaylanma için çal??malar?n? sürdürmektedir. Doping Kontrollerinin yap?lmas?na kimler karar verir? Ulusal ve Uluslararas? federasyonlar?n bünyesinde kurulan Dopingle Mücadele Komisyonlar? doping kontrollerinin organizasyonu konusunda yetkilidirler. Komisyonlar hangi kriterlere göre doping kontrol örne?i al?naca??na karar verip gerekli i?lemleri ba?lat?rlar.
Doping kontrolleri her kar??la?mada her sporcuya m? yap?lmaktad?r? Uluslararas? spor federasyonlar?n?n yönetmeliklerine göre büyük organizasyonlarda bile her sporcuya doping kontrolü yapmak olas? de?ildir. Genellikle kar??la?maya kat?lan tüm sporcular içinden kura yoluyla birkaç sporcu seçilerek doping kontrolüne ça?r?l?rlar. Ayr?ca dereceye giren ve rekor k?ran sporculara doping kontrolü yapmak son y?llarda kabul gören uygulamalardand?r. Doping Kontrolleri s?ras?nda örnek alma i?lemi nas?l yap?lmaktad?r? Ba??ms?z Doping Kontrol Görevlileri Doping Kontrolü s?ras?ndaki i?lemlerin kurallara uygun olarak yap?lmas?ndan sorumludur. Doping kontrolüne al?nan sporcular yeterli miktarda idrar örne?i vermeden Doping Kontrol Odas?n? terkedemezler. Gerekli hallerde ancak bir Ba??ms?z Doping Kontrol Görevlisi ile birlikte Doping Kontrol Odas?ndan k?sa süreli ayr?labilirler. Sporcu örnek vermeyi reddederse doping yapm?? gibi ceza verilir. Sporcu idrar örne?i vermek için kendini haz?r hissederse orjinal kapal? paketlerinde bulunan temiz idrar kaplar?ndan birini seçer.
Sporcu bir Ba??ms?z Doping Kontrol Görevlisi huzurunda idrar?n? yapar. Sporcunun bu i?lem s?ras?nda gö?üsünden dizlerine kadar Ba??ms?z Doping Kontrol Görevlisince görülebilecek ?ekilde ç?plak halde idrar yapmas? zorunludur. Bu s?rada sporcu ve Ba??ms?z Doping Kontrol Görevlisi d???nda hiç kimse o ortamda bulunamaz. Sporcunun en az 75 ml. idrar yapmas? gereklidir.
Yeterli miktarda idrar topland?ktan sonra sporcu Doping Kontrol ?i?elerinin bulundu?u paketlerden birini seçer ve paketi açar. ?i?elerin ve kutular?n üzerlerindeki kod numaralar?n ayn? olup olmad??? kontrol edilir. Kod numaralar? doping kontrol formuna yaz?l?r. A ?i?esine en az 50 ml. B ?i?esine en az 25 ml idrar konur. A ve B ?i?eleri içlerine hava ve su girmeyecek ?ekilde s?k?ca kapat?l?r.
Daha sonra ?i?eler ait olduklar? kutular?n içine konur ve mühürlenir. Kutular?n do?ru bir ?ekilde kapat?ld??? ve kod numaralar?n?n doping kontrol formundaki numarayla ayn? oldu?u kontrol edilir. Sporcunun maç öncesi ve maç s?ras?nda ald??? ilaçlar?n ismi Doping Kontrol formuna yaz?l?r. Özellikle son 72 saat içinde kullan?lan ilaçlar; varsa anestetik ve kortikosteroid maddeler aç?k seçik ve üzerinde durularak sorulur. Doldurulan formlar sporcu, e?lik eden görevli ve Ba??ms?z Doping Kontrol Görevlileri taraf?ndan imzalan?r ve al?nan idrar örne?i Doping Kontrol Laboratuvar?na gönderilir.
Doping Kontrolleri s?ras?nda al?nan idrar örne?ine daha sonra bir ba?ka ki?i taraf?ndan yasakl? madde konulmas? olas? m?d?r? Doping kontrol örnek kaplar? bu i?lem için özel olarak üretilmi? kod numaral? kaplard?r. Doping kontrol örnek alma s?ras?nda kilitlenen doping kontrol kaplar? k?r?lmadan aç?lamaz. Laboratuvara ula?an örnek kaplar?nda herhangi bir hasar saptan?rsa o idrarda analiz yap?lmaz. Bu nedenle doping kontrol i?lemi s?ras?nda kilitlenen kaplara hasar vermeden yasakl? bir madde eklemek olas? de?ildir. Al?nan yasakl? maddeler vücüttan ne kadar süre içinde temizlenir? Yasakl? maddelerin vücuttan temizlenme süresi ki?iden ki?iye ve maddeden maddeye de?i?iklik göstermektedir. Ancak geli?en analiz yöntemleriyle aylar önce hatta y?llar önce kullan?lan yasakl? madde bile analizlerde saptanabilmektedir. Baz? maddelerin idrarla at?lmas? birkaç gün içinde tamamlan?rken, o maddelerin di?er art?k ürünlerinin idrardan at?l?m? birkaç ay sürebilir. Bu yüzden doping kontrol analizlerinde daha çok yasakl? maddelerin art?k ürünlerinin saptanmas? için çal??malar yap?lmaktad?r. Doping Kontrol analizleri nas?l yap?l?r? Doping kontrol laboratuvar?nda ilk a?amada A ?i?esindeki idrar örne?inde analiz yap?l?rken B ?i?esi buzdolab?nda ya da derin dondurucuda saklan?r. Analiz s?ras?nda yasakl? listesinde bulunan tüm maddeler ve bu maddelerin y?k?m ürünlerinin bulunup bulunmad???na bak?l?r. A örne?inde yasakl? madde bulunursa ne yap?l?r? A örne?inde yasakl? madde bulundu?unda sporcu ve ilgili federasyona bilgi verilir. Sporcu isterse B örne?inin analizinde bulunabilir. Bu analizde de idrar örne?inde yasakl? madde saptan?rsa sporcuya verilecek ceza ile ilgili i?lemler ba?lat?l?r. Doping yapt??? saptanan sporcuya ne ceza verilir? Doping yapt??? saptanan sporcuya ve ilgili ki?i ve kurulu?larca kullan?lan madde ve yöntemin cinsine göre farkl? a??rl?kta ceza uygulan?r. Genellikle ilk kez dopingli oldu?u saptand???nda sporcu 2 y?l spordan men, ikinci kez dopingli oldu?u saptand???nda ise ömür boyu spordan men cezas? ile cezaland?r?lmaktad?r. Grip ilaçlar?nda bulunan baz? maddelerin (Efedrin, Pseudoefedrin, fenilpropanolamin, kafein, vb.) kullan?ld???n?n saptanmas? durumunda ,ilk seferde alt? ay, ikinci seferde iki y?l, üçüncü seferde ise ömür boyu spordan men cezas? verilir. Doping içeren maddeleri farkinda olmadan kulland??? saptanan sporcuya ne gibi i?lem yap?l?r? Sporcunun hastal??? ya da ba?ka nedenle ald??? ilaçlar?n Uluslararas? Olimpiyat Komitesi’nin doping listesinde oldu?u saptan?rsa, bu durumda fark?nda olmadan doping madde kullan?m?ndan söz etmek olas?d?r. Örne?in so?uk alg?nl??? ilaçlar?n?n içinde çok kullan?lan baz? uyar?c? maddelerin kar??la?ma öncesi fark?nda olmadan al?nm?? olmas?na s?kl?kla rastlanmaktad?r. Sporcu kulland??? ilac?n yasakl? listesinde olup olmad???n? bir hekime dan??arak ö?renmek zorundad?r. Dopingle mücadele kurallar?na göre sporcunun maçtan önce Uluslararas? Olimpiyat Komitesi’nin yasakl? listesinde bulunan bir ilac? kulland??? saptan?rsa, o sporcu kar??la?maya sokulmamal?d?r. Aksi takdirde doping kontrolünde al?nan yasakl? madde tespit edilirse, sporcu hasta oldu?unu doktor raporlar?yla belgelese dahi sporcuya ceza verilir. Sporcu grip oldu?unda nas?l bir tedavi uygulanmal?d?r? So?uk alg?nl??? ilaçlar?n?n içinde çok kullan?lan baz? uyar?c? maddeler (Efedrin, Pseudoefedrin, fenilpropanolamin, kafein, vb.) doping olarak kabul edilmektedir. Sporcular?n bu gibi ilaçlar? en az?ndan kar??la?madan 48 saat önce b?rakmas? gereklidir. Aksi takdirde doping kontrollerinde yasakl? madde tespit edilirse sporcuya ceza verilir. Kar??la?ma öncesi dönemde yasakl? madde içermeyen di?er antihistaminik ilaçlar?n al?nmas? konusunda gerekli bilgiler bir hekimden mutlaka al?nmal?d?r.
Cuma Ekim 06, 2023 8:38 am tarafından 
