Akif 'in komitacılara karşı Asım'ın nesline verdiği öğütler

Anayasal düzeni ve demokrasiyi koruması gereken kurumların, meşruiyet anlayışından uzak cuntacı ve komitacı anlayışı, bu işin sivil ayağını da tahrik ediyor. Tarih, ibret alınmadığı için tekerrür ediyor

DR. MURAT YILMAZ (*)
Tarih, ibret alınmadığı için tekerrür ediyor. Toplumsal meseleler karşısında kanun yolu dışına çıkılarak, sokakta ve şiddet marifetiyle çözüm arayışına girilmesi şeklindeki komitacılık, cuntacılık eski bir hastalıktır. Geçtiğimiz günlerde Sultan Abdülaziz'in ortaya çıkan kanlı gömleğiyle Türkiye'deki ilk darbe örneği olan hadise yeniden hatırlandı. Bu darbeden ders alınmadığından ordu, yeniden “kazan kaldırdığı” için söndürülen Yeniçeri Ocağı'na döndü. Siyasete karışan subaylar ve onların komitacılıkları yüzünden hem II. Meşrutiyet'te kazanılan hürriyet hem de Osmanlı İmparatorluğu yıkıldı, gitti. 14 Mayıs 1950'de başarıya ulaşan çok partili demokratik hayatımız da, ordudaki cuntalar yüzünden 27 Mayıs darbesiyle son buldu. Başbakan Menderes ile bakanlar Zorlu ve Polatkan'ın alçakça katledilmeleri, milli vicdanda hâlâ kanayan bir yaradır. 27 Mayıs'tan sonra ordudaki cuntacı ve komitacı hizipleşmeler ise hâlâ demokrasiyi tehdit ediyor. 28 Şubat rezaletine ilişkin tartışmaları görüyoruz. 28 Şubat işi, siyasî kısmıyla bırakmayarak toplumsal kutuplaşmayı arttırmak için milli ve manevi değerlere fütursuzca saldırmayı da iş edinmişti. Bu cümleden olarak İstiklal Marşımız'ın yazarı ve Türkiye'deki hemen her görüşün üzerinde ittifak ettiği bir sembol olan Mehmet Akif Ersoy'a da saldırılmıştı. Üstelik üzerinde İstiklal Marşı'nın ithaf edildiği “kahraman ordumuza” ait üniforma olan bir general tarafından. Bu hususta, şimdiye kadar Türk milletinden ve Akif'in aziz ruhundan “kurumsal” olarak özür dilenmemiş olması ve telafi edecek hiçbir hamlenin yapılmaması ayıbı büyütmektedir. “Kurumsal” görüş bildirmekte oldukça cömert olanların, bu konudaki suskunluklarını bilhassa kaydetmeliyiz. Bu vesileyle Akif'in komitacılık karşısında Asım'ın nesline verdiği öğütleri hatırla(t)mak, ona hakarete yeltenenlere en güzel cevap olacaktır.
ÇANAKKALE'NİN SEBEBİ İTTİHATÇI CUNTADIR
12 Mart'ta kabul edilişinin yıldönümü kutlanan İstiklal Marşı'nın müellifinin, İstiklal Marşı'nın dışarıya karşı bağımsızlığının yanısıra, içeride de özgürlükçü bir nizam taraftarı olduğunun bu şekilde yeniden vurgulanması elzemdir. Keza 18 Mart Çanakkale Deniz Zaferi dolayısıyla yaşanan kutlamalarda, Osmanlı'nın Birinci Dünya Savaşı'na niçin ve nasıl katıldığının sorgulanmaması, Çanakkale'ye giden yolu hazırlayan 1913 İttihatçı cuntasının unutulması Türkiye'nin Akif'i, Çanakkale'yi yeniden ve başka bir çerçevede düşünmesi “farz” haline getiriyor. Bu “akıl tutulması”ndan kurtulmak, şehitlere ve onların ahfadı olan vatandaşlarımıza yapabileceğimiz en büyük hizmet olacaktır. Çanakkale deyince cuntadan bahsetmemek ise, Asım'ın yeni nesline hikayeyi eksik anlatmak olacaktır.
Anayasal düzeni ve demokrasiyi koruması gereken kurumların, meşruiyet anlayışından uzak cuntacı ve komitacı anlayışı, bu işin sivil ayağını da tahrik ediyor. Son günlerdeki çeteler ve Hrant Dink cinayeti işin kesbettiği vahameti gösteriyor. Türkiye, bu komitacılık anlayışından demokrasi, hukuk ve kamu düzeninin bozulması bakımından ciddi zararlar görmüştür. Toplumsal meselelerin gerçekçi tasvirini ve tenkidini yapan Mehmet Akif Ersoy'un yaşadığı devrin bu temel meselesini ihmal etmesi düşünülemezdi. Nitekim Mehmed Akif Ersoy, Safahat'ın altıncı kitabında İkinci Meşrutiyet'ten Birinci Cihan Harbi'nin sonuna kadar olan dönemi anlatır. Bu dönem, Akif'in hiç sevmediği II. Abdülhamid istibdadını takip eden hürriyet atmosferinin, fırkacılık, komitacılık ve cuntacılık yüzünden ortadan kalkmasının hikayesidir. Balkan Harbi'yle başlayan on yıllık savaşta, Osmanlı İmparatorluğu da dağılacaktır. Akif, gerçekçi toplumsal tasviriyle bu dönemin oldukça sert eleştirisini yapacaktır. Eski nesilden ümidini kesmiştir. Yeni nesli ise Asım'ın nesli temsil etmektedir. Bu yüzden Akif'in tasvir ve tenkidi, Asım'ın nesline yönelir. Asım'ın nesli, biraz da genç İttihatçılardır. Müthiş bir dinamizmle sağa sola hücum eden bu nesil, kendine de cemiyete zarar vermektedir. İyi niyet yetmemektedir. Bir tür komitacılıkla toplumsal meseleleri düzelteceğini zanneden Asım ve nesli çıkmaz bir yola girmiştir. Bir başka deyişle Akif'in de eleştirdiği rezail-i içtimaiye karşı yönelen bu reaksiyon, onun kadar büyük bir rezail-i siyasiye yaratmıştır. Rezail-i içtimaiye karşı efelik, güzel görünse de çözüm getirmeyecektir:
“-Efelik, çok güzel amma, sonu çıkmaz bu yolun”
Asım çıkmaz bir yola girmenin ötesinde, kendisine de zarar verecektir:
“-Asım, bana bak! / Yol yakınken geri dön, nafile çıkmaz bu sokak, / Koşuyorsun, be çocuk, çarpacak alnın duvara, / Dağılır sonra kafan, etme, çekil bir kenara.”
Sonra Asım'ın yaptığı efelikler, rezail-i içtimaiyeyle beraber sıralanır:
“Sen o meyhaneyi basmakla mükellef miydinı / Ya kumarbazları mânâsı nedir tehdidinı / Toplanıp cümbüş ederken elin evladı, gece, / Hangi bir hakla gidip hepsini dövdün deliceı / Nara atmış gibi sarhoşları tut sen, kovala... / Bari git bekçi yazıl, aylık alırsın, budala! / Niye cebren ayırırsın kocasından kadınıı / Komşular, baksana, “kel kahya” komuşlar adını!”
Asım mücadelesinde tamamen haksız değildir... Cemiyette sahiden rahatsız olunacak meseleler, hastalıklar vardır. Lakin mücadelenin yolu, efelik değildir. Kanun dışında bir güç aranması cemiyeti, millet olmaktan sürü haline getirir. Akılla kanunla değil hisle hareket edilirse, memleketin kurtarılması bir yana batmasına yol açılacaktır. Bu yola tevessül eden hükümet de, yer altına çekilecek, meşruiyet krizine girecektir.
“Biz , Asım, ne şunun yumruğu lazım, ne bunun, / Birinin pençesi ister yalınız. Kanunun. / Ver bütün kudreti kaanuna ki vahdet yürüsün... / Yoksa millet değil, ancak dağınık bir sürüsün!.. / Memleket zaten, ayol, baksana: allak bullak, / Sen de hissinle yürürsen batırırsın mutlak. / Ya kuzum, zaptiye ruhuyla hükümet sürenin, / Yeri altındadır, üstünde değil kürenin!”
Asım'ın nesli, bu tür efelikler yerine cephede savaşırken şehit düşse, ana babalar bunu kabul edebilirler. Zaten Akif'in Çanakkale şehitleri için yazdığı o anıtvari şiir de, bu bağlamda yazılmıştır. Akif aynı zamanda Çanakkale'deki bu sarsılmayan imanı, milletin köklerine, Mecnun'un Leyla'sı gibi gördüğü yarınına umudun bir karinesi olarak görmektedir. O yüzden asla “Korkma”yacaktır. Bu onun aynı zamanda gayri meşru yollara ve ümitsizliğe kapıları kapayışıdır. Fakat efelik yolunda ölür veya öldürülürlerse, aileler bunu nasıl kabul edebilirı
“Hem gazâ, hem de şehadet, ne saadet bu!” derim / Ciğerim yansa da söndürmek için cehd ederim. / Ama “kaatil” deseler oğlumu, yahut “maktul”, / O zaman işte benim akıbetim pek meçhul.”
Akif de toplumsal meseleleri çözmek için radikal bir yol aramakta, “inkılap” istemektedir. Mamafih onun inkılap anlayışı, efelik, Babıali basmak ve adam asmak değildir. İttihatçı komitacılığın yaptığı bu yanlışları tasvip etmediğini açıkça söyleyen Akif, Asım neslini de bu yanlıştan kurtarmak ister. Onları siyaset ve savaş yüzünden tamamlayamadıkları tahsillerini tamamlamaya çağırır...
KOMİTACILIK DEĞİL İNKILÂP
“İnkılab istiyorum, ben de, fakat, Abdu gibi.../ Yoksa, ellerde kör alet efeler tertibi, Babıali'leri basmak, adam asmakla değil. / Çek bu işten bütün ihvanını kendin de çekil. / Gezmeyin ortada, oğlum sokulun bir sapaya, / Varsa imkanı, yarın avdet edin Avrupa'ya”
Milleti ve memleketin geleceği için eğitimini tamamlaması gereken Asım'ın nesli, medeniyeti ihtiva eden marifet ve ahlakı ihtiva eden faziletle mücehhez olmalıdır:
“Hadi tahsilini ikmale tez elden, hadi sen! / Çünkü milletlerin ikbali için, evladım,
Ma'rifet, bir de fazilet...İki kudret lazım.”
Bunun için Asım'ın nesli derhal eğitimini tamamlamalı ve yurda dönmelidir.
“Bir gün evvel gidiniz, bir saat evvel dönünüz! / Şark'ın âgûşu açıktır o zaman işte size; / O zaman varmanın imkanı olur gayenize; / O zaman dinlerim artık seni, Asım, bol bol... -Yarın akşam gideriz. / - Öyle miı Berhudar ol.”
Mehmet Akif, İkinci Meşrutiyet'te büyük ümitlerle başlayan hürriyet döneminin komitacılık yüzünden sona ermesini, kanun ve ilim yolundan sapılmasının getirdiği yeni istibdatı, toplumda her alanda ortaya çıkan yoksulluğu ve yeni neslin bu yolda heder olmasını eleştirir. Asım'ın nesline meselelerin kanun yolu dışında çözülemeyeceğini, vurdu kırdılı kolay çözümlerin mümkün olmadığını, inkılabın ancak marifet ve fazilet kazanmanın yolu olan eğitimle gerçekleşebileceğini anlatır.
Asım'ın neslini cephelerde perişan eden ve tahsillerini yarım bıraktıran süreç, 1913'te Mahmut Şevket Paşa'nın katlini takiben 1913 İttihatçı cuntasının iktidara gelmesiyle başlayacaktır. Bir sene içinde parlamentoyu bırakın, hükümete bile sormadan Birinci Dünya Savaşı'na girme faciasına ve sorumsuzluğuna imza atanlar, Çanakkale, Sarıkamış ve daha birçok cephede Asım'ın neslinin yok oluşuna yol açacaklardır. Bu itibarla bugün Akif'in Çanakkale Destanı'nı okuyanlar, komitacılığı ve cuntayı hicvini de okumalılar... Çünkü Akif tarih tekerrür etmesin diye, ders almak için Safahat'ı yazmış, sebep-sonuç ilişkileri kurarak analitik bir bütünlük ortaya koymuştur. Yoksa Akif, bir hamasetin şairi değildir. Çanakkale'deki şehitlerden bahsedenler, Türkiye'yi bu felaketlere sürükleyen cuntadan bahsetmiyorlarsa ne tarihten ders alınmış ne de Safahat tam okunmuştur. İstiklal Marşı'nın yazarı Mehmet Akif, yeniden bir İstiklal Harbi yaşanmaması için istikbal neslini bu şekilde uyarır. Son dönemlerdeki hadiseler, bize, Akif'in ne kadar haklı olduğunu yeniden hatırlatıyor. Akif'in geçmişte rezail-i içtimaiye karşı yaptığı mücadelenin bugün bilhassa rezail-i siyasiyenin bir şubesi olan komitacılara karşı yürütülmesi gerekiyor. Siyasî ihtirasları için İstiklal Marşı'nın yazarına dahi dil uzatabilen komitacıların ismi bugün hatırlanmazken, Mehmet Akif'in “temiz -Tahir” ismi yurdumuzdaki sönmeyen ocaklarda ebediyen anılacaktır.
* Siyaset Bilimci (muratyilmaz67@yahoo.com)