Siz de mükemmeliyetçi misiniz?

Başarılarınız sizi yeterince tatmin etmiyor mu? Bitirilmesi gereken işlerinizi, “En iyisini yapmalıyım” düşüncesi ile hep geciktiriyor musunuz? Kendinizi sürekli eleştiriyor, hep olumsuz taraflarınızı mı görüyorsunuz?



Başarılarınız sizi yeterince tatmin etmiyor mu?
Bitirilmesi gereken işlerinizi, “En iyisini yapmalıyım” düşüncesi ile hep geciktiriyor musunuz?
Kendinizi sürekli eleştiriyor, hep olumsuz taraflarınızı mı görüyorsunuz?
O halde siz de bir “mükemmeliyetçi” olabilirsiniz. Mükemmeliyetçi kişiler zor ve yakalanması çok güç hedefler peşinde koşar ve en ufak bir hatayı ne kendilerinde ne de başkalarında kabul eder, tam tersine bunu genel bir başarısızlık olarak görür.

Başarılı biri olmak için mükemmeliyetçilik gerekli midir?

Başarı için mükemmeliyetçiliğin gerekli olduğuna dair yaygın bir yanlış inanış vardır. Oysa, yapılan araştırmalar bunun tam tersini söylüyor, yani mükemmeliyetçi tutumlar başarıyı gölgeliyor!

“Başarı odaklı” kişiler, gerçekleştirilebilir hedeflere odaklanır ve o hedefe ulaşırken yaşadıkları sürecin de keyfini çıkarır. Buna karşılık, mükemmeliyetçi kişiler, “kusursuzu” başardığında mutlu olur, başarısızlıklarına, tökezlemelerine tahammül edemez ve böyle durumlarda kendi değerlerini sorgulamaya başlar. Aynı zamanda, çevrelerinde bulunanların da en ufak hatalarına karşı toleransları olmadığı için, sıklıkla “En iyisini ben yaparım, başkalarına güvenmiyorum” düşüncesiyle işlerinin tek yetkili kişisi olmayı tercih ederler.

Mükemmeliyetçi kişiler eleştiriye de açık değildir, zira eleştiriyi kendi kişiliklerine mal eder ve bu yüzden hemen savunmacı ve katı bir tutum sergiler. Oysa, başarı odaklı kişiler eleştiriyi kendi gelişimleri için bir fırsat kabul eder ve kendi hatalarından da olumlu dersler çıkararak yoluna devam eder.

Mükemmeliyetçiliğin nedenleri

Şimdiye kadar yapılan araştırmalar mükemmeliyetçiliğin temelinde başarısızlık ve reddedilme korkusu (bu, özellikle çocukluk ve ergenlik dönemlerinde ailenin yaklaşımlarına bağlı olarak gelişir), özgüven sorunları ve siyah ya da beyaz şeklinde “katı” düşünme tarzının olduğunu gösteriyor.

Eğer siz de kendinizi bir mükemmeliyetçi olarak tanımlıyorsanız, bu yönünüzü gözden geçirmeniz faydalı olacaktır, çünkü bu tarz bir eğilim size yarardan çok zarar getirebilir. Bu kişilik profilindeki kişilerin yaşamlarının bir bölümünde ya da genelinde aşağıdaki psikolojik sorunları yaşama olasılıkları hayli yüksektir:

Depresyon
Suçluluk duygusu
Özgüven azlığı
Motivasyon düşüklüğü
Obsesif kompulsif davranışlar sergileme
Yeme bozuklukları
Uyku bozuklukları
Yorgunluk, bitkinlik
Mükemmeliyetçiliğinizi nasıl hafifletebilirsiniz?

Bir süre sadece gözlem yapın; olaylara verdiğiniz tepkilere, kendinizle ilgili beklentilerinize, genel duygusal durumunuza, düşünce tarzınıza dikkat edin, mükemmeliyetçilik eğilimlerinizi fark etmeye çalışın.
Aşağıdaki soruların cevaplarını bir süre, bir deftere not alın, size destek olacak bir yakınınızla ya da bir psikologla paylaşın:
-Yaşamınızda daha çok hangi alanlarında bu eğilimi gösteriyorsunuz?

-Bu davranış ve düşünce tarzı sizi nasıl etkiliyor?

– -Meli, -malı tarzındaki düşünce kalıplarınız var mı? (Ör: “Girdiğim her sınavı ilk sıralarda kazanmalıyım”, “Her zaman iş yerinde en başarılı eleman olmalıyım”

Mükemmeliyetçiliğinizi törpülemeniz ve daha rahat bir yaklaşımı benimsemeniz için nelere ihtiyacınız var?

Değiştirmek istediğiniz tüm mükemmeliyetçi düşüncelerinizi ve davranışlarınızı liste haline getirin ve her biri için yeni alternatifler belirleyin.
Ör: “Yaptığım her iş kusursuz olmalı, en ufak hata benim başarısızlığımdır!” düşüncesi yerine “Ben de herkes gibi hata yapabilirim, bu benim başarısız olduğum anlamına gelmez, şimdiye kadar yaptığım ve başardığım pek çok şey var” düşüncesini alternatif olarak belirleyebilirsiniz.

Mükemmeliyetçiliğin yaşamınıza getirdiği avantajları ve dezavantajları bir liste haline getirin. Böylelikle, belki de, bu eğiliminizin birçok olumsuzluğa bedel olduğunu görebilirsiniz.
Çevrenizdeki kişileri de gözlemleyin, mükemmeliyetçi olmayan arkadaşlarınız varsa onlardan bu konuda gösterdiğiniz her gelişmeyi size göstermelerini, sizi motive etmelerini isteyin.


Not: Tüm bu yöntemleri uygularken kendinize zaman tanıyın; acele etmeden, farkındalığınızı geliştirerek bu yönde gelişiminize devam edin. Unutmayın, hafifletmeye çalıştığınız şey “mükemmeliyetçiliğiniz”, yani bu süreci de zamanında ve en iyi şekilde (!) bitirilmesi gereken bir proje olarak görmeyin!

İyi dileklerimle,

Uzm. Psk. İlknur Yılmaz